Reutum toen

Gerrit Mensink bakker in Reutum

Introductie

Ik had Gerrit al een paar keer ontmoet voor de bakkerij, en gevraagd voor een interview. Hij reageerde positief en beloofde dat dat wel goed zou komen. Een paar maanden later, april 2023, stond vrij plotseling Gerrit Mensink voor de deur van onze woning. Hij overviel me een beetje, maar de kans was te mooi om te laten lopen. Hieronder volgt het verhaal dat Gerrit Mensink die middag verteld heeft.

Gerrit is van 13 maart 1945 (78jr), en nog bijzonder vitaal. Hij spreekt in dat vloeiende zangerige Twents dat je volgens mij alleen nog in de dorpen hoort en dan vooral door de ouderen. Als stadse Tukker kost het me soms moeite om hem te verstaan, want hij gebruikt uitdrukkingen die ik niet ken.

Het verhaal hieronder zal dan ook vooral in het Nederlands te lezen zijn.

Gerrit is een boeiende verteller die soms vrij zacht praat en dan weer hard om zijn verhaal kracht bij te zetten, een enkele keer tikt hij met zijn knokkels op tafel voor het effect. Tijdens het gesprek vraagt hij een aantal keren bevestiging of hij niet in de weg zit. Als we aangeven dat dit niet het geval is gaat hij weer verder met zijn verhaal.

Gerrit Mensink was één van de vier bakkers in het dorp Reutum. Uiteindelijk is zijn bakkerij de enig overgeblevene in het dorp. Inmiddels heeft Gerrit de bakkerij overgedragen aan Jasper, een familielid.

Het begin van Bakkerij Mensink in Reutum.

Gerrit vertelt: 'Mijn vader is de bakkerij gestart in 1932, op de bestelwagen staat 1942 maar dat is niet correct, dat moet 1932 zijn. Vader is geboren in 1911, op zijn 21ste is hij hier begonnen. Er was een grote stenen oven met een brander ervoor, op dieselolie. De vlam ging dan de stenen oven in, en dan was het roggebrood bakken, veel roggebrood. Het roggebrood woog ongeveer 20 kilo, was 40 cm lang en vierkant, zulke grote broden waren dat'. Gerrit laat met zijn handen zien hoe groot de broden waren. 'De boeren brachten het roggemeel, het meel werd gemalen bij Deterink, en wij bakten er dan brood van. De boeren kregen dan kaartjes, de kaartjes waren een tegoed voor een roggebrood, zo werkte dat.'

'Op zolder hadden we twee katten, anders kreeg je muizen op zolder. In die tijd werd er ook nog geslacht. Mijn vader had een hok achter de bakkerij staan met varkens, een paar varkens, het afvalbrood en andere onverkochte producten werden aan de varkens gevoerd. Dat waren slachtvarkens, in september of oktober werden ze geslacht. Mijn oom kwam de varkens slachten . Dan werd er worst gemaakt. En die worst kwam allemaal boven te hangen, op de zolder, een grote zolder, boven de bakkerij, dan konden ze drogen.' Gerrit beschrijft hoe de varkens werden geslacht, dat ging niet zachtzinnig. Gerrit vond het griezelig, hij keek liever een andere kant op. Gerrit: 'Bah, ik mocht het niet meer zien!'

Het gezin Mensink

Gerrit is de tweede uit een gezin van zeven kinderen, vijf jongens en twee meisjes. Vader Everhard Mensink (1911-2004) en moeder Alberta Bekhuis (1918-1992). 'Ik ben geboren op 13 maart 1945. Vroeger werden de kinderen vernoemd naar hun opa's en oma's. Dan werd het allemaal Jan, Bennie, Gerard of Theo. Dat werd helemaal uitgerekend, want de familie moest altijd in ere gehouden worden. Vroeger hadden ze veel kinderen, wij hadden samen met de twee andere buren 30 kinderen. Bij ons 7 kinderen, bij de middelste buurman 12 kinderen en bij de winkel daarnaast 11 kinderen.

Het Geloof

'Mijn vader en moeder waren streng gelovig. Vader was een rechtvaardig maar strenge man. Moeder was zachtaardig. Beiden zijn al een poos overleden.'

'Zondags ging je naar de kerk. 's Middags naar het lof. Bij ons gingen er 's middags altijd twee naar het lof, dat was om half vier. Soms was de verleiding groot om naar het voetballen te gaan kijken. Het voetbalveld was toen nog waar nu garage is. We durfden slechts een enkele keer niet naar het lof te gaan want de controle was sterk zowel van Pa en Ma als van de rest van de familie, en dan vooral van de twee ongetrouwde zussen van Vader die altijd in de kerk aanwezig waren'. Ma vroeg na de kerkdienst altijd: 'En jongens hoe was het lof? Ja mooi, zeiden we. Als we merkten dat onze ouders twijfelden of we wel geweest waren zeiden we dat we achterin de kerk zaten.'

'Als je liegt, zei ons Vader dan, en hij tikte dan met zijn vinger op de tafel, goed onthouden jongetje, en dan was je twintig jaar, goed onthouden, niet geluisterd naar Vader of Moeder, dan moet je biechten.' Gerrit laat me nog eens zien hoe zijn vader dan op tafel tikte met de nagel van zijn vinger en imiteert de stem van zijn vader: 'Goed luisteren'! 'Zo deed vader dat, streng en duidelijk.''Vroeger was het zo, je moest luisteren naar je ouders, de kerk, en het hoofd van de school.'

Het gezin Mensink. Vader, moeder. Gerrit staand derde van rechts. Broer Theo links.

Schooltijd

'Vanaf je vierde jaar ging je naar school. De school was een groot gebouw, een oud groot gebouw met een kolenhok eronder. Er was een zuster Ewaldus, zij was erg streng, en als je niet oplette tijdens de lessen dan mocht je vertrekken naar het kolenhok. Deurtje open, dan ben je 4 of 5 jaar, hok in, deurtje weer dicht. Ik heb er een paar keer ingezeten, ik heb een eigen willetje. Je kwam er smerig weer uit.'

Gerrit Mensink in de schoolbank

'Ik ging vroeger naar de Mulo in Tubbi (Tubbergen). Ik zat in het tweede jaar, het ging allemaal goed en volgens Vader zou ik overgaan naar het derde jaar, maar Vader had andere plannen. Van hem moest ik naar de Bakkersschool in Almelo, dan kun je meehelpen in de bakkerij en Veldhuis Hein, dat was de knecht bij ons, die kan dan naar huis, want het wordt te duur. En zo doen we het zei Vader. Ik was zestien jaar (1961).'

'Ik was het er niet mee eens en zei: Ik wil later muziek maken Pa'. Mijn vader reageerde verbaast: Muziek maken!? 'Bij die langharigen in Enschede?'

'In die tijd hadden ze allemaal lang haar net als de Beatles en de Rolling Stones.'

Pa: 'Als je daar naartoe gaat komt er niets van je terecht. Je kunt hier bij het Kerkkoor en bij de Muziekvereniging'. 'En dat heb ik gedaan, want ik moest luisteren. Je luisterde naar je ouders'.

Relatie

'Ik ben niet getrouwd'. Ik heb wel verkering gehad maar mijn moeder zag het niet zitten. Daarnaast maakte ik lange werkdagen. Uiteindelijk is dat niets geworden'. Ik merk dat Gerrit wat aarzelend begint te vertellen. Gerrit had wel graag kinderen willen hebben. Maar tegenwoordig trekt hij het begrip relatie breder en vind veel voldoening in de kinderen van zijn broers en zussen.

De Bakkerij

Gerrit: 'Zoals ik al zei, ik had geen keus, ik moest van Vader de bakkerij in. Ja ik vond het mooi werk. Maar voordat ik in de bakkerij ging werken moest ik venten. Venten wil zeggen het brood rondbrengen naar de mensen aan huis. Als je het brood niet bezorgde dan ging men naar de concurrentie, dan raakte je je brood niet kwijt.' Reutum kende vier bakkers en een stuk of tien, twaalf winkeltjes.'

'Maandags en vrijdags fietste je richting Haarle en het Lädderken en dinsdags de ander kant op richting de Zoeke. Bezorgen deed je met de fiets, met zo'n gevlochten zak voorop de fiets. Daar zaten onder andere de beschuiten in. Meestal ging je twee á drie keer per week op pad. Ik had een vaste route, ik genoot erg van dit venten. Sommige klanten hadden zelfs twee bakkers, vooral in het weekend.'

'Het is hard werken in een bakkerij, absoluut. En vroeger had je geen machines die het zware werk konden doen. Uitrollen van het deeg deed je gewoon met een stok, een rolstok. Op de werkbank, een groot stuk deeg. En dan alles even dik uitrollen. Speculaas of wat dan ook, dat moest je allemaal uitrollen met een roller. Nu gaat dat automatisch.'

Gerrit: 'Ik weet niet precies meer wanneer ik de bakkerij van Vader overnam. Ik denk rond de jaren 1970, 1972, ik zal zo rond de dertig jaar oud geweest zijn. Mijn vader heeft nog een poos meegewerkt maar geleidelijk aan werd dat minder. Ons vader is behoorlijk oud geworden, 93 jaar, en dat terwijl hij rookte, sigaartjes. Hij heeft vroeger ook nog T.B.C. gehad, dat zat in de familie.'

'Ik ben nooit op vakantie geweest, dat kon niet. Soms had ik het drie dagen dicht, maar dan maakte ik alles schoon, de machines, de vloeren, alles. Ik ben wel graag onder de mensen. Daar heb ik nu meer tijd voor, ik heb nog een hoop adressen waar ik wel eens naar toe rijd.

Sander heeft de bakkerij van mij overgenomen. Sander is de zoon van een broer van mij. Broer Theo was timmerman maar is later ook in de bakkerij komen werken. We konden het goed vinden samen. Sander, de zoon van Theo, en zijn vrouw en kind wonen nu ook in Reutum.

'Ik vond het niet moeilijk om de zaak over te doen, ik was er wel aan toe. Ik heb me nog geen dag verveeld. Soms doe ik wat kleine klusjes voor de zaak, vaak ga ik op bezoek bij mensen die ik al lang ken. Ik blijf graag mobiel en maak graag een praatje.

Gerrit: 'Vroeger waren we met vier bakkers in het dorp. Bakker Ter Beek zat in het witte pand aan de Kerkstraat, bakker Brunninkhuis zat hier de straat uit aan de linkerkant, naast Deterink, bakker Brunninkhuis had er nog een maalderij bij, bakker Snijders zat tegenover de 'Molenberg' en wij, bakker Mensink aan de Kerkstraat'.

'Wij bakkers konden het wel goed met elkaar vinden, je was naast bakker ook vrienden of buren, soms zelfs familie van elkaar. Dat uiteindelijk onze bakkerij als enige is overgebleven komt vooral door een gebrek aan opvolgers bij de andere bakkers.'

'Het gevolg was wel dat we het steeds drukker kregen. Hierdoor stopten we met venten. Er kwamen ook steeds meer bedrijven bestellingen plaatsen. Krentenwegge, bitterkoekjes en kokoskoekjes. Veel kokoskoekjes, die gaan heel Twente in.'

'Wat ik mooi vind aan een dorp is dat je iedereen wat moet gunnen en dat gebeurde dan ook. Zeker met de feestdagen hielden klanten er rekening mee dat het ene jaar de weinachtsstol besteld werd bij bakker A en het volgende jaar bij bakker B.'

Net zo plotseling als Gerrit aan de deur stond is ook dit gesprek afgelopen. Gerrit: 'Tijd om naar huis te gaan'.

Tekst Jan Bunte

Bakkerij Mensink organiseerde ook regelmatig activiteiten voor de schoolgaande jeugd.